جراحی آب مروارید یا کاتاراکتکتومی

مقدمه

کاتاراکتکتومی (Cataract Surgery) یکی از رایج‌ترین و موثرترین جراحی‌ها برای درمان آب‌مروارید است. آب‌مروارید یا کاتاراکت حالتی است که در آن عدسی چشم شفافیت خود را از دست داده و باعث تاری دید می‌شود. با افزایش سن، این بیماری به مرور زمان پیشرفت می‌کند و می‌تواند منجر به کاهش شدید بینایی شود. جراحی کاتاراکتکتومی با جایگزینی عدسی معیوب با یک عدسی مصنوعی، کیفیت بینایی را بهبود می‌بخشد.

این مقاله یک راهنمای جامع در مورد جراحی کاتاراکتکتومی، انواع روش‌های آن، مزایا و عوارض، مراحل جراحی و مراقبت‌های بعد از آن است.

_____________________________________________________________________________________

آب‌مروارید چیست؟

آب‌مروارید (Cataract) یک بیماری چشمی است که عمدتاً در افراد مسن رخ می‌دهد. در این بیماری، عدسی طبیعی چشم که به نور اجازه عبور می‌دهد و تصاویر را بر روی شبکیه متمرکز می‌کند، شفافیت خود را از دست می‌دهد و به تدریج کدر می‌شود. این تغییر باعث می‌شود نور به درستی به شبکیه نرسد و در نتیجه دید بیمار تار و غیرشفاف شود.

_____________________________________________________________________________________

علائم آب‌مروارید

آب‌مروارید معمولاً به آرامی پیشرفت می‌کند و علائم اولیه آن ممکن است نامحسوس باشد، اما با پیشرفت بیماری علائم زیر بیشتر دیده می‌شود:

• تاری دید یا دید مه‌آلود

• حساسیت به نور و درخشندگی

• کاهش دید شبانه

• نیاز مداوم به تغییر در عینک یا لنز تماسی

• دید دوگانه یا چندگانه در یک چشم

• مشاهده هاله‌ها در اطراف نورها

_____________________________________________________________________________________

کاتاراکتکتومی چیست؟

کاتاراکتکتومی یک جراحی برای برداشتن عدسی کدر شده چشم و جایگزینی آن با یک عدسی مصنوعی شفاف به نام "لنز داخل چشمی" (Intraocular Lens یا IOL) است. این جراحی یکی از شایع‌ترین جراحی‌های چشمی است و معمولاً به دلیل کم‌تهاجمی بودن و نتایج مثبت، به عنوان یک روش ایمن و موثر برای درمان آب‌مروارید شناخته می‌شود.

_____________________________________________________________________________________

دلایل انجام جراحی کاتاراکتکتومی

جراحی کاتاراکتکتومی به دلایل زیر انجام می‌شود:

1. تاری دید شدید:
   هنگامی که آب‌مروارید باعث تاری دید می‌شود و فعالیت‌های روزمره مانند خواندن، رانندگی یا تشخیص چهره‌ها با مشکل مواجه می‌شوند، جراحی کاتاراکت ضروری می‌شود.

2. پیشگیری از عوارض دیگر:
   در برخی موارد، آب‌مروارید پیشرفته می‌تواند منجر به فشار در داخل چشم (گلوکوم) یا التهاب شود که باعث آسیب دائمی به بینایی می‌شود. جراحی می‌تواند از بروز این عوارض جلوگیری کند.

3. بهبود کیفیت زندگی:
   افرادی که به دلیل آب‌مروارید از فعالیت‌های مورد علاقه خود مانند مطالعه، رانندگی یا ورزش محروم شده‌اند، با این جراحی می‌توانند کیفیت زندگی خود را بازیابند.

_____________________________________________________________________________________

انواع جراحی کاتاراکتکتومی

جراحی کاتاراکت به دو روش اصلی انجام می‌شود:

1. فیکوامولسیفیکاسیون (Phacoemulsification):
   این روش متداول‌ترین و پیشرفته‌ترین روش جراحی آب‌مروارید است. در این روش، جراح یک برش کوچک در قرنیه ایجاد کرده و با استفاده از یک پروب اولتراسونیک، عدسی کدر شده را به ذرات ریز تبدیل می‌کند و سپس آن را از چشم خارج می‌کند. پس از آن، لنز مصنوعی به جای عدسی طبیعی کاشته می‌شود.

2. اکستراکپسولار (Extracapsular Cataract Extraction یا ECCE):
   این روش برای موارد پیشرفته‌تر آب‌مروارید استفاده می‌شود. در این جراحی، جراح برشی بزرگ‌تر ایجاد کرده و عدسی را به طور کامل از چشم خارج می‌کند. این روش به دلیل برش بزرگ‌تر، دوران نقاهت طولانی‌تری نسبت به فیکوامولسیفیکاسیون دارد، اما برای بیمارانی که آب‌مروارید آن‌ها بسیار پیشرفته است، توصیه می‌شود.

_____________________________________________________________________________________

مراحل آماده‌سازی برای جراحی کاتاراکتکتومی

پیش از جراحی، بیمار نیاز به انجام چند مرحله آماده‌سازی دارد:

1. معاینه چشم:
   پزشک جراح با انجام معاینات مختلف از جمله بررسی میزان بینایی و ساختار چشم، تشخیص نهایی برای جراحی را انجام می‌دهد.

2. اندازه‌گیری چشم:
   قبل از جراحی، اندازه‌گیری‌های دقیقی از طول چشم و انحنای قرنیه انجام می‌شود تا مناسب‌ترین نوع و قدرت لنز داخل چشمی تعیین شود.

3. قطع مصرف داروها:
   در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که مصرف برخی داروها، مانند داروهای رقیق‌کننده خون، قبل از جراحی قطع شوند تا از خطر خونریزی جلوگیری شود.

4. استفاده از قطره‌های چشمی:
   پزشک ممکن است قبل از جراحی، قطره‌های آنتی‌بیوتیک یا ضد التهابی تجویز کند تا خطر عفونت کاهش یابد.

_____________________________________________________________________________________

مراحل جراحی کاتاراکتکتومی

جراحی کاتاراکتکتومی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و چند مرحله اصلی دارد:

1. بی‌حسی:
   جراح از قطره‌های چشمی بی‌حس‌کننده استفاده می‌کند تا بیمار در حین جراحی هیچ‌گونه دردی احساس نکند.

2. ایجاد برش:
   یک برش کوچک در قرنیه ایجاد می‌شود تا جراح بتواند به عدسی دسترسی پیدا کند.

3. برداشتن عدسی:
   با استفاده از روش فیکوامولسیفیکاسیون یا اکستراکپسولار، عدسی کدر شده برداشته می‌شود.

4. کاشت لنز مصنوعی:
   پس از برداشتن عدسی، لنز مصنوعی داخل چشم قرار می‌گیرد. این لنز به طور دائمی در چشم باقی می‌ماند و جایگزین عملکرد عدسی طبیعی می‌شود.

5. بستن برش:
   در بیشتر موارد، برش کوچک است و نیازی به بخیه ندارد و به صورت طبیعی ترمیم می‌شود.

_____________________________________________________________________________________

مراقبت‌های بعد از جراحی کاتاراکتکتومی

پس از جراحی کاتاراکتکتومی، بیمار باید به برخی مراقبت‌های خاص توجه کند تا بهبودی کامل حاصل شود:

1. استفاده از قطره‌های چشمی:
   پزشک برای جلوگیری از عفونت و التهاب، قطره‌های چشمی آنتی‌بیوتیک و ضد التهابی تجویز می‌کند که باید طبق دستور مصرف شوند.

2. پرهیز از فعالیت‌های سنگین:
   برای چند هفته پس از جراحی، بیمار باید از فعالیت‌های سنگین یا هرگونه فشار به چشم‌ها خودداری کند.

3. استفاده از عینک محافظ:
   برای محافظت از چشم در برابر نور خورشید و گرد و غبار، استفاده از عینک محافظ توصیه می‌شود.

4. خوابیدن به پشت یا پهلو:
   در هفته‌های اولیه، بهتر است بیمار به پشت یا به پهلویی که عمل نشده است بخوابد تا فشار کمتری به چشم جراحی شده وارد شود.

5. مراجعه منظم به پزشک:
   پیگیری‌های منظم با پزشک برای ارزیابی وضعیت چشم و بررسی نتایج جراحی ضروری است.

_____________________________________________________________________________________

مزایا و عوارض احتمالی جراحی کاتاراکتکتومی

مزایا:

• بهبود بینایی:
  پس از جراحی، بینایی بهبود چشمگیری پیدا می‌کند و کیفیت زندگی افزایش می‌یابد.

• جلوگیری از نابینایی:
  درمان به‌موقع آب‌مروارید می‌تواند از کاهش شدید بینایی و حتی نابینایی جلوگیری کند.

• عمل سریع و کم‌تهاجمی:
  کاتاراکتکتومی یک عمل کم‌تهاجمی است و معمولاً بین 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد.

_____________________________________________________________________________________

عوارض احتمالی:

اگرچه جراحی کاتاراکتکتومی بسیار ایمن است، ممکن است عوارضی نظیر:

• عفونت:
  مانند هر جراحی دیگری، خطر عفونت وجود دارد که با رعایت مراقبت‌های بعد از عمل و مصرف داروهای تجویز شده به حداقل می‌رسد.
• التهاب:
  ممکن است بیمار دچار التهاب چشم شود که معمولاً با قطره‌های ضد التهابی کنترل می‌شود.
• کدورت کپسولی خلفی (Posterior Capsular Opacification):
  در برخی موارد، کپسول پشت لنز مصنوعی کدر می‌شود که با یک جراحی لیزری ساده به نام YAG رفع می‌شود.

_____________________________________________________________________________________

نتیجه‌گیری

جراحی کاتاراکتکتومی یک روش مؤثر و ایمن برای درمان آب‌مروارید و بهبود بینایی است. این جراحی با توجه به کم‌تهاجمی بودن و نتایج بسیار مثبت، به عنوان یکی از بهترین روش‌های جراحی در حوزه چشم پزشکی شناخته می‌شود. با رعایت مراقبت‌های پس از جراحی و پیگیری‌های منظم با پزشک، می‌توان از نتایج مطلوب این جراحی بهره‌مند شد.

_____________________________________________________________________________________

سوالات متداول در مورد جراحی آب مروارید یا کاتاراکتکتومی

1. جراحی آب مروارید چیست و چه زمانی انجام آن ضروری است؟

• پاسخ: جراحی آب مروارید یا کاتاراکتکتومی روشی است برای برداشتن عدسی کدر شده چشم و جایگزینی آن با یک عدسی مصنوعی شفاف. این جراحی زمانی انجام می‌شود که کدر شدن عدسی باعث تاری دید، کاهش وضوح و محدودیت شدید در فعالیت‌های روزمره مانند رانندگی یا مطالعه شود. هنگامی که آب مروارید بر کیفیت زندگی تأثیر زیادی بگذارد، پزشک جراحی را توصیه می‌کند.

2. چه روش‌هایی برای جراحی آب مروارید وجود دارد؟

• پاسخ: روش‌های جراحی آب مروارید شامل دو نوع اصلی است:

  • فیکوامولسیفیکاسیون (فیکو): در این روش، از امواج فراصوت برای خرد کردن عدسی کدر شده استفاده می‌شود و سپس تکه‌های آن با دستگاه مکش برداشته می‌شوند. این روش متداول‌ترین نوع جراحی آب مروارید است و به دلیل برش کوچک، دوره بهبودی کوتاه‌تری دارد.

  • کاتاراکتکتومی خارج‌کپسولی: در این روش، بخش کدر شده عدسی به صورت یکپارچه از چشم خارج می‌شود و برای افرادی که آب مروارید پیشرفته دارند مناسب‌تر است. با این حال، این روش به برش بزرگ‌تری نیاز دارد و ممکن است دوره بهبودی کمی طولانی‌تر باشد.

3. دوره بهبودی پس از جراحی آب مروارید چگونه است و باید به چه نکاتی توجه شود؟

• پاسخ: دوره بهبودی جراحی آب مروارید معمولاً کوتاه است و بیشتر بیماران پس از چند روز تا چند هفته به بهبودی کامل می‌رسند. بیماران باید در هفته‌های ابتدایی از مالیدن چشم و وارد کردن فشار به آن خودداری کنند، از عینک آفتابی استفاده کنند و داروها و قطره‌های تجویز شده را به‌موقع استفاده کنند. عوارض احتمالی جراحی شامل التهاب، حساسیت به نور، خشکی چشم و در موارد نادر، عفونت یا کدر شدن مجدد کپسول عدسی است که می‌تواند با درمان‌های مناسب رفع شود.